ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

Έχουν παραληφθεί τα θέματα των εξετάσεων ορισμένων ετών, γιατί μετά την τελευταία αναθεώρηση της ύλης του 1998, έχουν βγει εκτός. (Δημοτικά τραγούδια, Καρκαβίτσας, Καζαντζάκης, κ.ά.)

Τα θέματα των εξετάσεων στο μάθημα της Νεοελληνικής γραμματείας απ' το 1984 μέχρι το 2003 είναι:

1984        Ο θάνατος του παλικαριού  Παλαμάς

1985        Η γυναίκα της Ζάκυνθος     Σολωμός

1986        ---

1987        ---

1988        ---

 

1989        Σατραπεία     Καβάφης

1990        Ο ύμνος της ζωής     Παλαμάς

1991                   Θερμοπύλες   Καβάφης

1992                   ---

1993                   ---

1994                   ---

1995                   ---

1996                   ---

1997                   ---

 

1998        Οι μικροί γαλαξίες   Βρεττάκος

1999        Η πορτοκαλένια        Ελύτης

2000        Αιολική γη     Βενέζης

2001        Πρωινό άστρο           Ρίτσος

2002        Σατυρικά γυμνάσματα        Παλαμάς

2003        Το τρελοβάπορο       Ελύτης

2004        Πειρασμός από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους , Γ΄ Σχεδίασμα (Αποσπάσματα  6 και 7),  Δ. Σολωμός

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1998

Οι μικροί γαλαξίες (Ν. Βρεττάκος)

Πάνε κι έρχονται οι άνθρωποι πάνω στη γη Σταματάνε για λίγο, στέκονται ο ένας Αντίκρυ στον άλλο,, μιλούν μεταξύ τους. Έπειτα γεύγουν, διασταυρώνονται, μοιάζουν Σαν πέτρες που βλέπονται.

Όμως, εσύ,

Δε λάξεψες, βάδισες ίσα, προχώρησες

Μεσ' από μένα, κάτω απ' τα τόξα μου,

Όπως κι εγώ προχώρησα ίσα, μέσ' από σένα, κάτω απ' τα τόξα σου. Σταθήκαμε ο ένας μας μέσα στον άλλο, σα νάχαμε φτάσει.

Βλέποντας πάνω μας δυο κόσμους σε πλήρη Λάμψη και κίνηση, σαστίσαμε ακίνητοι Κάτω απ' τη θέα τους.

Ήσουν νερό,

Κατάκλυσες μέσα μου όλες τις στέρνες. Ήσουνα φως, διαμοιράστηκες. Όλες

Οι φλέβες μου έγιναν άξαφνα ένα Δίχτυ που λάμπει: στα πόδια, στα χέρια, στο στήθος, στο μέτωπο.

Τ' άστρα το βλέπουνε, ότι:

δυο δισεκατομμύρια μικροί γαλαξίες και πλέον

κατοικούμε τη γη.

Ερωτήσεις:

1.  Ποια από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της λεγόμενης γενιάς του '30 εντοπίζονται στην ποίηση του Νικηφόρου Βρεττάκου;

 

2.      Ποιες λέξεις ορίζουν την ποίηση του Νικηφόρου Βρεττάκου;
Ν'  αναφερθείτε  στην  ιδιαίτερη   σχέση  του  ποιητή  με τον άνθρωπο και τον κόσμο, όπως αποτυπώνεται στο ποίημα.

3.      Σχολιάστε τους 11 πρώτους στίχους. Πώς σχετίζεται το νόημα
τους στη σημερινή πραγματικότητα;

4.      Να αναφέρετε τα βασικά υφολογικά στοιχεία του ποιήματος.

5.      Σε μια πιθανή διδακτική προσέγγιση του ποιήματος, με ποιο
τρόπο θα αναδείξετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ώστε να
γίνουν   κατανοητά   από   το   μαθητή   και   να   αξιοποιηθούν
κατάλληλα στην εκπαιδευτική πράξη;

1999

(Οδ. Ελύτης): Απ' τη συλλογή «Ήλιος ο πρώτος»

Η πορτοκαλένια

Τόσο πολύ τη μέθυσε ο χυμός του ήλιου

Που έγειρε το κεφάλι της και δέχτηκε να γίνει Σιγά - σιγά: η μικρή Πορτοκαλένια!

Έτσι καθώς γλυκόλαμψαν οι εφτά ουρανοί

Έτσι καθώς άγγιξαν μια φωτιά τα κρύσταλλα

Έτσι καθώς αστράψανε χελιδονοουρές

Σάστισαν πάνω οι άγγελοι και κάτω οι κοπελιές Σάστισαν πάνω οι πελαργοί και κάτω τα παγόνια

Κι όλα μαζί τη φώναξαν: Πορτοκαλένια!

Μεθάει το κλήμα κι ο σκορπιός μεθάει ο κόσμος όλος Όμως της μέρας η κεντιά τον πόνο δεν αφήνει

Τη λέει ο νάνος ερωδιός μέσα στα σκουληκάκια

Τη λέει ο χτύπος τρυ νερού μές στις χρυσοστιγμές

Τη λέει κι η δρόσο στου καλού βοριά το απανωχείλι

Σήκω μικρή μικρή μικρή Πορτοκαλένια

Όπως σε ξέρει το φιλί κανένας δεν σε ξέρει

Μήτε σε ξέρει ο γελαστός Θεός

Που με το χέρι του ανοιχτό στη φλογερή αντηλιά Γυμνή σε δείχνει στους τριανταδυό του ανέμους!

Ερωτήσεις

1. Από ποιο αισθητικό ρεύμα είναι επηρεασμένο το ποίημα;

Να   δικαιολογήσετε   την   απάντηση   σας   με   συγκεκριμένες

αναφορές στο κείμενο.

 

2.   Να   επισημάνετε   τις   πιο   χαρακτηριστικές   εικόνες   του
ποιήματος και να σχολιάσετε εκείνες που κατά τη γνώμη σας
αναδεικνύουν το προσωπικό ύφος του ποιητή.

3. Ποιες είναι οι πηγές έμπνευσης της ποίησης του Ελύτη;

Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας με αναφορά στο έργο του.

4.   Ποια είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά της ποιητικής
γενιάς του 1930 και ποια είναι η συμβολή του Ελύτη σ' αυτήν;

2000

«Αιολική γη» (Ηλ. Βενέζης)

Το απόσπασμα είναι απ' το μυθιστόρημα «Αιολική γη» του Ηλ. Βενέζη. Πρόκειται για την ιστορία μιας οικογένειας της Μ. Ασίας, που ήταν δεμένη με την πατρογονική γη και αναγκάζεται να εκπατριστεί λόγω των γεγονότων του Α' παγκοσμίου πολέμου(1914)

«Τα άστρα όλα έχουν βγει. Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα παιδικά όνειρα μας. Το κύμα χτυπά τη μάσκα του καϊκιού μας και τα κοιμίζει. Κοιμηθείτε όνειρα μας. Στην ξένη χώρα που πάμε, πρόσφυγες, τι άραγες να μας περιμένει, τι μέρες να είναι ν' ανατείλουν;

Η Λένα αποκοιμήθηκε. Ήθελε πολύ τον τόπο με το κοκκινόχωμα. Εκεί θα ζούσε με τον άντρα που θα 'παιρνε, και θα 'κανε πολλά παιδιά, και θα είχαν κουνέλια και περιστέρια κι άλλα πολλά. Όχι, η Λένα δε μελετούσε ταξίδια σε θάλασσες. Δεν ήθελε να τη χωρίσουν απ' τα Κιμιντένια. Δεν το ήθελε.

Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα όνειρα μας.

Η γιαγιά μας κουράστηκε. Θέλει γα γείρει το κεφάλι της στα στήθια του παππού, που έχει καρφωμένα πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα απ' τη στεριά τίποτα απ' τα Κιμιντένια. Μα πια 6ε φαίνεται τίποτα, Η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα οχήματα και τους όγκους.

Η γιαγιά γέρνει το κεφάλι της να το ακουμπήσει στα στήθια που την προστατέψανε όλες τις μέρες της ζωής της. Κάτι την μποδίζει και δεν μπορεί νια βρει το κεφάλι ησυχία : σαν ένας βώλος να είναι κάτω απ' το πουκάμισο του γέροντα.

-Τι είναι αυτό εδώ; ρωτά σχεδόν αδιάφορα. Ο παππούς φέρνει το χέρι του, Το χώνει κάτω; απ' το ρούχο, βρίσκει το μικρό ξένο σώμα που ακουμπά στο κορμί του και που ακούει τους χτύπους της καρδιάς του.

-Τι είναι;

-Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά α παππούς, σαν παιδί που

έφταιξε.

Δεν είναι τίποτα. Λίγο χώμα είναι.

-Χώμα!

Ναι. λίγο χώμα απ1 τη γη τους. Για να φυτέψουν ένα βασιλικό της λέει στον ξένο τόπο που πάνε. Για να θυμούνται.

Αργά τα δάχτυλα του γέροντα ανοίγουν το μαντίλι όπου είναι τυλιγμένο το χώμα. Ψάχνουν κει μέσα, ψάχνουν και τα δάχτυλα της γιαγιάς, σαν να το χαϊδεύουν. Τα μάτια τους, δακρυσμένα, στέκουν εκεί.

-Δεν είναι τίποτα λέω. Λίγο χώμα. Λίγο χώμα. Γη, Αιολική Γη, Γη του τόπου μου.»

Ερωτήσεις

1.            Σε ποια λογοτεχνική γενιά ανήκει ο Ηλ. Βενέζης και
ποια  είναι  τα  χαρακτηριστικά  αυτής  της  γενιάς  στην
πεζογραφία;

2.     Ποια   θέματα   έχουν   απασχολήσει  τον  Ηλ.   Βενέζη   στο
συγγραφικό του έργο και ποια η συμβολή του έργου του στη
διαμόρφωση της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας;

3.    Να   αναφερθείτε   με   συγκεκριμένα   παραδείγματα   στις
αφηγηματικές τεχνικές του αποσπάσματος.

4.   Και τα τρία πρόσωπα του αποσπάσματος (Λένα, γιαγιά
παππούς) συνδέονται άμεσα με τη γη του τόπου τους. Να
περιγράψετε  και  να  σχολιάσετε  τις  συναισθηματικές  τους
αντιδράσεις τη στιγμή που αναγκάζονται να την εγκαταλείψουν.

2001

«Πρωινό άστρο» (Γ. Ρίτσου)

Κοριτσάκι μου, θέλω να σου φέρω τα φαναράκια των κρίνων να σου φέγγουν τον ύπνο σου.

Θέλω να σου φέρω

ένα περιβολάκι

ζωγραφισμένο με  λουλουδόσκονη

πάνω στο φτερό μιας πεταλούδας

για να σεργιανάει το γαλανό όνειρο σου.

Θέλω να σου φέρω,

ένα σταυρουλάκι αυγινό φως

δυο αχτίνες σταυρωτές απ' τους στίχους μου

να σου ξορκίζουν το κακό                   

να σου φωτάνε

μη μου σκοντάψεις κοριτσάκι,

έτσι γυμνόποδο και τρυφερό

στ' αγκάθι κι ενός ίσκιου.

Κοιμήσου.

Να μεγαλώσεις γρήγορα.

Έχεις να κάνεις πολύ δρόμο κοριτσάκι,

κι έχεις δυο πεδιλάκια μόνο από ουρανό.

Κοιμήσου.            

Το πρόσωπο της μητερούλας φέγγει

πάνω απ' τους ρόδινους λοφίσκους του ύπνου σου

εαρινό φεγγάρι

ανάμεσα απ' τα στάχυα της έγνοιας της

και τα τριαντάφυλλα των τραγουδιών μου.

Κοιμήσου κοριτσάκι. Είναι μακρύς ο δρόμος.

 

Πρέπει να μεγαλώσεις.

Είναι μακρύς μακρύς μακρύς ο δρόμος.

Ερωτήσεις

1.      Σε ποια λογοτεχνική γενιά ανήκει ο Γ. Ρίτσος; Ποιο είναι το
ιδεολογικό πλαίσιο και τα αισθητικά χαρακτηριστικά αυτής της
γενιάς;

2.  Ποια θέματα έχουν απασχολήσει το Γ. Ρίτσο στο ποιητικό του
έργο και ποια η συμβολή του στην εξέλιξη της Νεοελληνικής
ποίησης;

3.  Να επισημάνετε χαρακτηριστικές εικόνες στο ποίημα που
απηχούν τον υπερρεαλιστικό τρόπο γραφής του ποιητή.

4. Ποια μηνύματα αναδεικνύονται από τους παρακάτω στίχους:

« Να μεγαλώσεις γρήγορα.

Έχεις να κάνεις πολύ δρόμο κοριτσάκι,

κι έχεις δυο πεδιλάκια μόνο από ουρανό»

2002

Κ.Παλαμά: Από τα «Σατιρικά γυμνάσματα»

(Σειρά α', 1907)

Πολεμάς να στυλώσεις, κυβερνήτη, με τα καράβια και με τα φουσάτα της Πολιτείας το σαλεμένο σπίτι.

Του κάκου ιδρώνεις, έμπα σ' άλλη στράτα, τον νου μας πρώτα στύλωσε και χτίσε, και πρώτ’ απ’ όλα αλφαβητάρι κράτα.

Δάσκαλος γίνε, αλήθεια αν ήρωας είσαι. Σε μια Βαβέλ δεμένους μας κρατάνε κακά στοιχειά, το μάγεμα τους λύσε

και στα χείλια οι καρδιές μας πάλε ας πάνε, Σύμμετρα υψώσου,, πύργε της ζωής Τρανοί κι αν είναι οι τάφοι, τάφοι θάναι.

Στον ήλιο τόπο θέλουμε κι εμείς.

Ερωτήσεις

1.   Να σχολιάσετε τους επτά πρώτους στίχους «πολεμάς να
στυλώσεις ...αν ήρωας είσαι» και να επισημάνετε

τις βασικές απόψεις του ποιητή,

2.    Να   συνδέσετε   το   περιεχόμενο   του   ποιήματος   με   το
ιστορικοκοΐνωνικό πλαίσιο της εποχής.

3.             Να αναφέρετε και να αναπτύξετε τα αισθητικά χαρακτηριστικά
της γενιάς του 1880.

4.      Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σάτιρας του Παλαμά.

2003

Οδ. Ελύτη: «Ο ήλιος ο ηλιάτορας»

« Το τρελοβάπορο»

Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά κι αρχίζει τις μανούβρες «βίρα- μάινα»

Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ' τις δυο μεριές.

Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι από όνειρο κι έχει λοστρόμο αθώο ναύτη πονηρό

Από τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς

Έλα Χριστέ και κύριε λέω κι απορώ τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο

Χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε

Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε

Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα παντοτινό τον ήλιο τον ηλιάτορα!

Ερωτήσεις

1.Ποια είναι η συμβολή του έργου του. Ο Ελύτης στην ποίηση της γενιάς του '30.

 

2.   Ποια είναι η βασική θεματολογία της ποίησης του Οδ. Ελύτη.
Ν' αναφέρετε μερικές βασικές ποιητικές συλλογές.

3.   Να αναπτύξετε τη σχέση «φύσης-συναισθημάτων» στην
ποίηση του Ελύτη.

4.   Να σχολιάσετε τους στίχους «Χρόνους μας ταξιδεύει... τον

Ήλιο τον Ηλιάτορα» και να επισημάνετε τις βασικές απόψεις του ποιητή.

5.   Ποια υφολογικά χαρακτηριστικά εντοπίζετε στο
συγκεκριμένο ποίημα.

 

2004

 

Πειρασμός από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους , Γ΄ Σχεδίασμα (Αποσπάσματα  6 και 7),  Δ. Σολωμός

 

Έστησ   ο Έρωτας……..χρυσέ ζωής αέρα.

 

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

v      Ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Επτανησιακής Σχολής

v      Σε ποιους λόγους οφείλεται η αποσπασματικότητα των έργων του Σολωμού. Να αναφέρετε και να αξιολογήσετε τις σχετικές απόψεις.

v      Ποια αισθητικά ρεύματα της εποχής διακρίνετε στο απόσπασμα 6.

v      Ποιος είναι ο ρόλος της φύσης στο παραπάνω απόσπασμα; Να απαντήσετε στηριζόμενοι σε σχετικά στοιχεία του ποιήματος.

v      Να σχολιάσετε τον τελευταίο στίχο (απόσπασμα 7) συσχετίζοντάς τον με το απόσπασμα 6.