ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ

 

 

Χρήστος Κάτσικας - Κώστας Θεριανός

Θανάσης Τσιριγώτης - Γιώργος Καββαδίας

 

Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

 

εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ

 

 

 

 

Χρήστος Κάτσικας - Κώστας Θεριανός

Θανάσης Τσιριγώτης - Γιώργος Καββαδίας

 

Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

 

εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ

 

 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ΘΕΡΙΑΝΟΣ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΙΡΙΓΩΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ
 


Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Tο νέο τοπίο στις εργασιακές σχέσεις
ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ
H περίπτωση Mπολκεστάιν και οι αριθμοί
ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΖΩΝΕΣ
Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ
Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ : ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ
ΕΠΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑ: ΠΟΙΟΣ, ΠΟΙΟΝ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ
1. Φυσικές και κοινωνικές αναγκαιότητες
2. Η αξιολόγηση δεν είναι ουδέτερη διαδικασία (ποιος αξιολογεί;)
3. Η αξιολόγηση δεν είναι αυτόνομη λειτουργία (γιατί αξιολογεί;)
4. Γιατί μόνο το ζωντανό στοιχείο; (Ποιον;)
5. Θύτες και θύματα ή ο διχασμός του εκπαιδευτικού (ούτε ολοκληρωτικά αθώοι ούτε μοναδικοί ένοχοι!)
ENNOIA KAI ΣTOXOI THΣ AΞIOΛOΓHΣHΣ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΤΙ ΔΙΔΑΣΚΕΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΙΣΜΟΥ
ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΦΡΟΝΗΜΑ
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΟΦΡΟΝΩΝ: «ΠΕΙΝΑ, ΞΥΛΟ ΚΑΙ ΑΚΡΟΠΟΛΗ»
Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ
ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ
ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΝΑΒΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΙΣΜΟΥ (1985 – 1997)
Η «προοδευτική» αξιολόγηση
1990 – 1993: ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΑΡΣΕΝΗ
Ο «ΛΟΓΟΣ» ΚΑΙ Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΤΟ «ΒΑΘΥ ΚΡΑΤΟΣ» ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΟΙ ΝΕΟΙ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΕΣ
Η Διαφορική Επίδοση
Τι σχολείο θέλουν οι οπαδοί της αξιολόγησης
Η «βελτιωτική» αξιολόγηση και η αυτοαξιολόγηση: η οργανική εξέλιξη του επιθεωρητισμού
Δείκτες ποιότητας και αξιολόγηση του σχολείου: Eκπαιδευτικό ISO 9000
Οι «δείκτες» για την ελληνική εκπαίδευση
Αποδοτικότητα, παραγωγικότητα, ανταγωνιστικότητα: το σχολείο ως «μηχανή» αποτελεσμάτων!
Μύθος και πραγματικότητα για την αξιολόγηση των «καλών» και «κακών» σχολείων
Η θεωρία... της «κλειδαρότρυπας»!
Η πραγματικότητα που κρύβεται με επιμέλεια
Η επίδοση στα ιδιωτικά σχολεία
Εκπαιδευτικοί: οι «αποδιοπομπαίοι τράγοι» της σχολικής αποτυχίας!
ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, ΙΡΛΑΝΔΙΑ: ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ «ΥΠΑΡΚΤΟΥ» ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
Τα «μεθεόρτια» της αξιολόγησης
ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Προλογικό σημείωμα
2.500 περίπου χρόνια πριν, στο σπίτι του Πολέμαρχου στον Πειραιά σε μια συγκέντρωση διανοουμένων της εποχής, ο Θρασύμαχος από την Χαλκηδόνα έρχεται σε αντιπαράθεση με το Σωκράτη για την ουσία και τον ορισμό της δικαιοσύνης. Στο διάλογο που παρουσιάζει ο Πλάτων στο πρώτο βιβλίο της «Πολιτείας» του, ο Θρασύμαχος υποστηρίζει ότι η δικαιοσύνη είναι η έκφραση της θέλησης της ισχυρότερης πολιτικής παράταξης και μέσω αυτού επιβάλλει σε ολόκληρη την κοινωνία την ικανοποίηση των συμφερόντων της.

2.500 χρόνια μετά, στο «λόγο» της αξιολόγησης στην εκπαίδευση η ουσία της άποψης του Θρασύμαχου φαίνεται να έχει ξεχασθεί. Στη «χώρα των λωτοφάγων» που προσπαθούν εδώ και χρόνια να δημιουργήσουν οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους, με γερές και επίμονες δόσεις «λωτοφαγικής αγωγής» στα σχολεία και τα πανεπιστήμια η αξιολόγηση στην εκπαίδευση εμφανίζεται σαν αθώα, αναγκαία, ουδέτερη και επιστημονική διαδικασία.

Λίγοι είναι αυτοί που αναλογίζονται ότι η αξιολόγηση στην εκπαίδευση, όπως και κάθε άλλη διαδικασία και δραστηριότητα, εγγράφεται σε συγκεκριμένες σχέσεις εξουσίας που ορίζονται από την άνιση κατανομή δύναμης σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό σχηματισμό που χαρακτηρίζεται από ταξική ανισότητα, η οποία εδράζεται στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής και εκδηλώνεται σε κάθε πτυχή του κοινωνικού σώματος, σε κάθε έκφραση της κοινωνικής ζωής. Κατά συνέπεια η αξιολόγηση συμπυκνώνει και εκφράζει συγκεκριμένα πολιτικά συμφέροντα. Τα συμφέροντα της τάξης που έχει την πολιτική εξουσία και δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, παρά την καλή θέληση όσων παιδαγωγών αγωνιούν για το «καλό των παιδιών», του «σχολείου», της «χώρας» κ.λπ.

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού, του εκπαιδευτικού έργου, της εκπαίδευσης, του σχολείου, επανέρχεται πεισματικά στο ρεπερτόριο του κυρίαρχου λόγου. Οι δυο κυρίαρχοι κομματικοί σχηματισμοί συμφωνούν στο ότι η αξιολόγηση είναι το κλειδί που θα λύσει πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ήδη, η αξιολόγηση των πανεπιστημίων έχει νομοθετηθεί. Για την αξιολόγηση των άλλων δύο εκπαιδευτικών βαθμίδων υπάρχει ολόκληρο σχεδόν το νομικό και θεσμικό οπλοστάσιο και αναμένεται η έναρξη της εφαρμογής του στην πράξη. Οι λόγοι της μέχρι τώρα καθυστέρησης της εφαρμογής οφείλονται όχι μόνο στο ότι το όλο εγχείρημα της αξιολόγησης είναι περίπλοκο και αγγίζει αντικρουόμενα συμφέροντα, ακόμη και μέσα στο δυναμικό των δύο κυρίαρχων αστικών κομμάτων, αλλά κυρίως στο ότι υπάρχει στην εκπαίδευση ένα σημαντικό δυναμικό ανθρώπων και συνειδήσεων που τροφοδοτούν το ρεζερβουάρ του εκπαιδευτικού κινήματος με τα αναγκαία καύσιμα για να κινητοποιηθεί και να αντιδράσει στην προσπάθεια επιβολής της αξιολόγησης.

Σε αυτή την αντίσταση προσπαθεί να συνεισφέρει αυτό το βιβλίο. Σκοπός μας δεν είναι να παρουσιάσουμε μια ακαδημαϊκή συζήτηση για την αξιολόγηση και τις μεθόδους της. Σκοπός μας είναι να συγκεφαλαιώσουμε συνοπτικά, κριτικά και δυναμικά την βασική μας επιχειρηματολογία ενάντια στην αξιολόγηση, να δείξουμε με σαφήνεια ότι η αξιολόγηση δεν είναι ένα απλό μεταρρυθμιστικό μέτρο που κάποια στιγμή θα «έρθει» και θα «μάθουμε να ζούμε με αυτή», όπως και με τόσα άλλα. Στη λογική αυτή, της «soft αξιολόγησης», έχουν εγκλωβισθεί σήμερα και πολλοί εκπαιδευτικοί αλλά και δυνάμεις της αριστεράς που αφήνουν να καλλιεργηθεί η άποψη – ή και οι ίδιοι την καλλιεργούν – ότι μέσα στη γενική ακαταστασία και ανοργανωσιά του «ρωμαίικου» η αξιολόγηση θα καταντήσει απλή γραφειοκρατική διαδικασία, ένας ατέλειωτος σωρός χαρτιών και αξιολογικών εκθέσεων όπου «αλλού θα είναι ο παπάς και αλλού τα ράσα του», ο «ένας θα βλογάει τον άλλο» στο … λίκνο της «δημοσιοϋπαλληλικής θαλπωρής», υπό το φόβο της εναλλαγής κυβερνήσεων και της αποφυγής «κομματικών ρεμβασισμών». Αυτή η άποψη είναι επικίνδυνη γιατί χαλαρώνει συνειδήσεις, αφήνει ρωγμές συμβιβασμού με την αξιολόγηση καθώς αποδιοργανώνει τις γραμμές της αντίστασης σε αυτήν. Είναι το ίδιο επικίνδυνη με τη διάκριση ανάμεσα σε «καλή» και «κακή» ή «κακόφημη» αξιολόγηση, ανάμεσα σε αξιολόγηση που μπορεί να βοηθήσει το σχολείο και τον εκπαιδευτικό να βελτιωθούν και σε εκείνη που έρχεται να τιμωρήσει τον εκπαιδευτικό, να μετακυλίσει πάνω του όλη την ευθύνη για τη λειτουργία του σχολείου, αφήνοντας τις δομές του κοινωνικού συστήματος και της εξουσίας στο απυρόβλητο.

Δεν υπάρχει «κακή» και «καλή» αξιολόγηση, αξιολόγηση που «βοηθάει» και αξιολόγηση που «δεν βοηθάει». Η αξιολόγηση έχει «βαθιές ρίζες» στο κοινωνικό σύστημα που ζούμε, είναι οργανικό μέρος της φυσικής και συμβολικής του βίας, κατάγεται από την καπιταλιστική εκμετάλλευση και ταυτόχρονα την εκφράζει, την ισχυροποιεί και την νομιμοποιεί. Η αξιολόγηση μεταμορφώνει την εκμετάλλευση και την ταξική ανισότητα σε «φυσικούς» και «ορθολογικούς» δείκτες, περιορίζοντας σε βαθμό εξαφάνισης τις αντίθετες φωνές. Η αξιολόγηση πνίγει τη δημοκρατία, στραγγαλίζει την όποια παιδαγωγική ελευθερία έχουν οι εκπαιδευτικοί, μειώνει ακόμη περισσότερο τα ήδη ελάχιστα περιθώρια να αναπτυχθεί ένας άλλος «λόγος» μέσα στο σχολείο, να οργανωθούν συλλογικές αντιστάσεις. Στη σημερινή περίοδο της ακόμη μεγαλύτερης διεθνοποίησης του κεφαλαίου, την περίοδο της καπιταλιστικής ανασυγκρότησης όπου η εκπαίδευση γίνεται εμπόρευμα, όπως ο καφές και τα καλλυντικά, η αξιολόγηση περνάει από τον παραδοσιακό ρόλο του τυπικού κοινωνικού ελέγχου των εκπαιδευτικών στην «τιμαριθμοποίηση» της εκπαιδευτικής διαδικασίας, προκειμένου αυτή να έχει «ανταλλακτική αξία» για να κινηθεί στα διεθνή χρηματιστήρια των αξιών.

Για αυτούς τους λόγους, η αξιολόγηση συνιστά μέρος της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, είναι το σημαντικότερο πολιτικό διακύβευμα στην εκπαίδευση. Το «πέρασμα» και η «επιβολή» της θα αλλάξουν δραματικά τόσο το χάρτη των συσχετισμών στο σχολείο όσο και την καθημερινή εργασία του εκπαιδευτικού, σε όλες της τις πτυχές: από την εργασιακή του σχέση με την εκπαίδευση (μονιμότητα) μέχρι το κλίμα που θα βιώνει καθημερινά στο σχολείο και τις σχέσεις με τους συναδέλφους του.

Με πιο απλά λόγια: η αξιολόγηση είναι τα «Δερβενάκια». Όποιος τα «διαβεί» ή τα «κρατήσει» έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα στον αγώνα του να εμπεδώσει την ιδεολογική και πολιτική του ηγεμονία στο σχολείο και την κοινωνία. Αυτό η άρχουσα τάξη το έχει καταλάβει και για αυτό επιμένει στην αξιολόγηση. Το ζητούμενο είναι να το συνειδητοποιήσει και η άλλη πλευρά.